دکتر پیمان دوستی

وی ادامه داد: شاید دلیل آن این است که در دوران پاندمی کرونا، باید به دنبال رد پای متغیرهای دیگری نیز برای بروز فرسودگی شغلی باشیم. برای مثال، محدود شدن تعاملات بین فردی، تغییر سبک زندگی، محدود شدن تفریح ها، فشارهای اقتصادی وارد شده به برخی سازمان ها و حتی به گفته برخی کارمندان استفاده طولانی مدت از ماسک در محل خدمت و دیگر موارد ممکن است از عواملی باشند که تاب آوری ما را پایین آورده و افراد احساس فرسودگی شغلی بیشتری را نسبت به گذشته تجربه کنند.

به گفته‌ی دوستی، فرسودگی شغلی به معنای خستگی مفرط ناشی از درگیری طولانی مدت در چالش های شغلی است و هنگامی که میزان این چالش ها فراتر از میزان تاب آوری افراد باشد، فرسودگی شغلی بروز می‌کند. همچنین فرسودگی شغلی در زمانی که کارمندان دارای استرس شغلی، نارضایتی شغلی، احساس بی عدالتی و احساس عدم درک متقابل هستند، بیشتر دیده می‌شود. درواقع فرسودگی شغلی نوعی خستگی جسمی، هیجانی و روانی است که در اثر فشار کار طولانی مدت و سخت ایجاد می شود.

این روانشناس درباره آثار فرسودگی شغلی بر روی افراد گفت: برخی آسیب های جسمی ناشی از فرسودگی شغلی شامل سردرد، تهوع، کم خوابی، تغییرات در عادات غذایی و برخی آسیب های هیجانی و روانی آن شامل احساس افسردگی، درماندگی، و نگرش منفی نسبت به خود، شغل، سازمان و به طور کلی زندگی است.

وی معتقد است که برای رفع مشکل مربوط به فرسودگی شغلی، شاید بتوان دو سهم را یکی برای سازمان ها و دیگری برای کارمندان در نظر گرفت. برای مثال، سازمان ها می توانند با ایجاد شرایطی برای تفریح یا استراحت کارمندان، ایجاد انگیزه، ایجاد تنوع در محیط کار مانند تغییر چیدمان،ایجاد تعامل دوسویه بین مدیران و کارمندان و حذف ساعات اضافه کاری در کاهش فرسودگی شغلی گامی بردارند.

دوستی افزود: سازمان‌ها می‌توانند با کاهش حجم کاری کارمندان، برگزاری انواع دوره های روانشناختی مربوط به افزایش تاب آوری، یادگیری مهارت های زندگی و دیگر دوره های روان شناختی و نهایتا استفاده از حضور روانشناسان در محیط سازمان به کاهش فرسودگی شغلی کارمندان کمک کنند.

این روانشناس با اشاره به سهم کارمندان در کاهش فرسودگی شغلی، افزود: کارمندان می توانند از راهکارهایی مانند افزایش آگاهی و دانش خود از کار، ایجاد تعامل مناسب با همکاران، ابتکار و خلاقیت در نحوه انجام کار و … فرسودگی شغلی را کاهش دهند، همچنین افراد باید توجه داشته باشند که  تلاش در جهت منطبق شدن با شرایط فعلی زندگی، به شکلی که نیاز به تفریح، نیاز به روابط بین فردی و دیگر نیازهای اساسی آنها ارضا شود، می‌تواند در شرایط پاندمی کرونا مفید واقع شود.

خبرنگار مینا عبادی

دبیر سولماز خوان

این روانشناس ادامه داد: افسردگی، به دوره هایی گفته می شود که فرد خلق پایینی را تجربه می کند و شدت این خلق پایین از نا امیدی های معمولی و  هیجان های غمی که گاه و بیگاه همه افراد در زندگی روزمره خود تجربه می کنند بیشتر است.

به گفته‌ دوستی، این دوره ها می توانند به صورت دلتنگی شدید یا بی علاقگی زیاد به جنبه های لذت بخش زندگی، پدیدار شوند. همچنین ممکن است در افسردگی علائمی چون اضطراب، ترس مرضی، فکر درباره مرگ، نشانه های وسواسی، تغییر در روند خواب، تغییر در اشتها، تغییر در وزن بدون برنامه رژیم غذایی از پیش مشخص، و بدتر شدن خلق در عصر نیز دیده شود.

وی ادامه داد: برای تشخیص یک دوره افسردگی، حداقل باید چهار نشانه از مجموعه نشانه های گفته شده در بیشتر روزهای هفته و بیشتر ساعات روز و دست کم به مدت دو هفته ادامه داشته باشند و برخی عملکردهای زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند.

دوستی گفت: بنابراین چنانچه نشانه ها کمتر از دو هفته ادامه داشته باشند، یا تعداد نشانه هایی که فرد تجربه می کند کمتر از چهار مورد باشد و نقص قابل توجهی در عملکردهای زندگی فرد ایجاد نکرده باشند، نمی توانند به عنوان یک دوره افسردگی در نظر گرفته شوند و ممکن است فرد تنها یک غمگینی یا خلق پایین را تجربه کند که نمی توان به آن افسردگی گفت.

وی با بیان اینکه طبق پژوهش ها، ۷۵ درصد مبتلایان به افسردگی فصلی را زنان تشکیل می دهند، ادامه داد: مبتلایان به افسردگی فصلی، با تغییر فصل روند بهبودی از خود را نشان می دهند، اما این اختلال برای فرد آزار دهنده است و استفاده از خدمات روان درمانی می تواند برای روبرویی بهتر با این اختلال، کمک کننده باشد.

این روانشناس در انتها افزود:  به طور کلی شیوه های درمانی پیشنهاد شده برای افسردگی فصلی، تقریبا شبیه همان شیوه هایی است که برای افسردگی عمده نیز استفاده می شوند و جهت درمان می‌توان از انواع مداخلات روان درمانی مانند درمان شناختی رفتاری، پذیرش و تعهد درمانی و همچنین مداخلات دارو درمانی استفاده شود.

خبرنگار مینا عبادی

دبیر سولماز خوان

وی ادامه داد: هرچند در ماه اول شیوع اپیدمی کرونا، مراجعه افراد با گزارش نشخوارهای ذهنی بالا رفته بود، اما اکثر این افراد در مراجعه های بعدی خود چنین شکایتی نداشتند.

به گفته‌ دوستی، نشخوارهای ذهنی موقتی که به دلایل وقوع اتفاق هایی در محیط ما به وجود می‌آیند، به عنوان اختلال وسواس شناخته نمی‌شوند چراکه اختلال وسواس فکری شامل فکر، عقیده، باور، تکانه یا تصور سمج و مزاحمی است که بیشتر از یک ساعت در روز وقت فرد را می گیرد و به شکل پایدار یعنی در طول زمان و نه موقتی وجود دارد.

وی درباره‌ این موضوع که آیا پاندمی کرونا موجب شیوع بیشتر وسواس شده است یا خیر؟ گفت: فعلا نمی توان نظری داد و در آینده پس از انجام مطالعات پژوهشی قابل پاسخ است چراکه هر پاسخی که اکنون داده شود صرفا بر اساس حدس و گمان و فاقد داده های دقیق است.

دوستی در ادامه با بیان اینکه داده های معتبرِ مبتنی بر پژوهش در راستای افزایش شیوع وسواس همزمان با پاندمی کرونا وجود ندارد، اظهار کرد: آنچه به عنوان اختلال وسواس شناخته می شود، با تغییرات موقت یا نشخوارهای ذهنی موقتی که به علت تغییرات محیطی ما اتفاق می افتد، متفاوت است.

این روانشناس درباره‌ علت ایجاد وسواس فکری اظهار کرد: در سبب شناسی وسواس، علت های مختلفی شامل مشکلات فیزیولوژیکی، ارث، اضطراب و… بیان شده است که افراد ممکن است به یکی از این دلایل، یا ترکیبی از عوامل مختلف، به این اختلال دچار شوند.

وی ادامه داد: برخی از پژوهش ها بیانگر این موضوع هستند که تجربه مشکلات اضطرابی در دوران رشدی یا پیوسته در معرض استرس قرار داشتن، می تواند پیش بینی کننده اختلال وسواس باشد، همچنین سهم ژن هایی که به ارث می بریم در مستعد بودن برای ابتلا به وسواس نیز، غیر قابل انکار است.

دوستی معتقد است، وسواس فکری می تواند شامل هر فکر، تکانه یا تصویر سمج، مزاحم و تکرار شونده ای باشد که بیشتر از یک ساعت در روز فرد را مشغول نگه می دارد و نقص در عملکرد فرد ایجاد می کند. بر این اساس می توان گفت، محتوای وسواس فکری می تواند متغیر باشد و هرکس با توجه به برخی شرایط زمینه ای که در آن قرار دارد، انواع مختلفی از وسواس فکری را تجربه کند.

وی درباره‌ ارتباط بین جنسیت و سن افراد با وسواس فکری ادامه داد: پژوهش ها نشان می دهند وسواس در دوران نوجوانی بین پسرها شایع تر از دخترهاست یعنی پسرها در سنین پایین تری به وسواس مبتلا می شوند و دخترها در سنین بالاتری وسواس را تجربه می کنند. با این حال، نرخ ابتلا به وسواس در بین بزرگسالان بین زنان و مردان برابر است.

این روانشناس با بیان اینکه نشانه های وسواس فکری را می توان به صورت افکار، امیال یا تصاویر بازگشت پذیر و پایداری که مزاحم و ناخواسته هستند و موجب اضطراب و ناراحتی فرد می شوند تعریف کرد، افزود: فرد سعی می کند این علائم را به کمک افکار یا اعمال دیگری یعنی با اجرای یک اجبار نادیده بگیرد و یا سرکوب و خنثی کند.

وی معتقد است به طور معمول وسواس موجب اتلاف وقت می شود یعنی بیش از یک ساعت در روز وقت فرد را می گیرد و موجب ناراحتی و نقص عملکرد در چندین حوزه از زندگی فرد می شود.

دوستی با بیان اینکه درمان وسواس ضرورت دارد، اظهار کرد: برای درمان وسواس شیوه های مختلفی اعم از دارو درمانی، روان درمانی و یا ترکیبی از آنها استفاده می شود که در برخی شرایط مراجعه به روانشناس و در برخی موارد مراجعه به روانپزشک و در برخی مواقع دریافت خدمات همزمان از روانشناس و روانپزشک می تواند کمک کننده باشد.

• خبرنگار مینا عبادی
• دبیر سولماز خوان