هیجان خواهی Sensation seeking ، مولفه ارثی نیرومندی دارد که ابتدا آیزنک به آن اشاره کرد. زاکرمن هیجان خواهی را به این صورت توصیف می کند: میل به ((هیجان ها و تجربیات متنوع، تازه، پیچیده و شدید و تمایل به مخاطره جویی بدنی، اجتماعی، قانونی و مالی به خاطر چنین تجربه ای)).
ارزیابی هیجان خواهی
زاکرمن برای ارزیابی هیجان خواهی مقیاس هیجان خواهی SSS را ساخت که یک پرسشنامه ۴۰ ماده ای است. او چهار مولفه هیجان خواهی را مشخص کرد :
هیجان زدگی و ماجراجویی: میل به انجام دادن فعالیت های بدنی که سرعت، خطر، تازگی و سرپیچی از نیروی جاذبه را در بر داشته باشند، مانند چتر بازی، غواصی و سقوط آزاد.
تجربه جویی : جستجو کردن تجربیات تازه از طریق مسافرت، موسیقی، نقاشی یا سبک زندگی نا همرنگ با جماعت، با افرادی که تمایل مشترکی داشته باشند.
بازداری زدایی : نیاز به رها بودن در فعالیت های اجتماعی بازداری نشده.
حساسیت نسبت به یکنواختی: بیزاری از تجربیات تکراری، کارهای عادی و افراد قابل پیش بینی و واکنش ناخشنودی بی قرار، هنگام روبرو شدن با این گونه موقعیت ها.
نوع به اصطلاح خوب، یا هیجان خواهی غیر تکانشی، مولفه هیجان زدگی و ماجرا جویی را شامل می شود. نوع بد یا هیجان خواهی غیر اجتماعی تکانشی، از نمرات بالا در بازداری زدایی، تجربه جویی و حساسیت نسبت به یکنواختی، و نمرات بالا در مقیاس روان پریش خویی آیزنک تشکیل می شود.
ویژگیهای افراد هیجان خواه
هیجان خواهی در اثر سن تفاوت دارد. به طور کلی افراد جوان تر بیشتر از افراد مسن به مخاطره جویی، ریسک و تجربیات تازه گرایش دارند. در چهار مولفه هیجان خواهی، تفاوت های جنسیت معنی داری یافت شده است. مردان در ماجراجویی و مخاطره جویی، بازداری زدایی و حساسیت نسبت به یکنواختی، نمرات بالاتری گرفتند. زنان در تجربه جویی نمرات بالاتری کسب کردند.
تفاوت های رفتاری
برخی افراد زیاد هیجان خواه، انواع فعالیت ها، اما نه لزوما فعالیت های خطرناک را ترجیح می دهند. امکان دارد این افراد گروه های رویارویی، آموزش مراقبه، و تجربیات تازه دیگر را انتخاب کنند. اما وقتی بر انگیختگی اولیه این تجربیات فروکش می کند، افراد زیاد هیجان خواه معمولا آنها را ادامه نمی دهند، زیرا دیگر سطح مطلوب تحریک را تامین نمی کنند.
افراد زیاد هیجان خواه بیشتر از افراد کم هیجان خواه داروهای غیر مجاز را امتحان می کنند، نوشیدنی های الکلی مصرف می کنند و از مغازه ها دزدی می کنند. آنها به احتمال بیشتری سیگار می کشند، سریع رانندگی می کنند و به آمیزش جنسی مکرر می پردازند.
تفاوت های شخصیت
نمرات SSS مخصوصا در بازداری زدایی، با عامل برون گرایی آیزنک و گرایش های ضد اجتماعی مرتبط با روان پریش خویی، ارتباط داشتند. افراد زیاد هیجان خواه از لحاظ برون گرایی خود محور هستند، بدین معنی که آنها دیگران را فقط به صورت منبع تحریک در نظر می گیرند. آنها با دیگران به صورت محبت آمیز رابطه بر قرار نمی کنند. نمرات هیجان خواهی زیاد با برون گرایی به گونه ای که یونگ آن را توصیف کرد و با تیپ نمای مایرز-بریگز ارزیابی می شود نیز همبستگی دارند.
فرایندهای شناختی
همبستگی ها بین هیجان خواهی و نمرات آزمون هوش به طور کلی مثبت هستند، اما بالا نیستند. آنهایی که در ۳ سالگی در هیجان خواهی نمره بالا گرفتند از آنهایی که نمره پایین گرفتند، در ۱۱ سالگی در آزمون های هوش ۱۲ نمره بالاتر کسب کردند. افراد زیاد هیجان خواه نمرات بهتری در مدرسه نگرفتند. افراد زیاد هیجان خواه توانایی بیشتری برای تفکر ابتکاری دارند، اما همیشه آن را در تکالیف درسی خود آشکار نمی کنند. افرادی که در SSS نمرات بالا می گیرند، مجذوب افکار، گمانه ای، عجیب و غریب، و شبه علمی می شوند. آنها گرایش دارند به تفکر طبق فرایند ثانوی بپردازند. امکان دارد آنها تصورات، رویاها و خیالپردازی های آنچنان واضحی داشته باشند که تمایز بین این محرکهای درونی و دنیای عملی را تیره کند.
ترجیحات شغلی
مردانی که در SSS نمرات بالا گرفتند به حرفه های کمک رسانی مانند روان شناس، پزشک، روان پزشک، مددکار اجتماعی و کشیش، گرایش نشان دادند.
نگرش ها
افراد زیاد هیجان خواه از نظر نگرش های سیاسی و مذهبی از افراد کم هیجان خواه، آزاد اندیش تر هستند. آنها به جای پایبندی به اعتقادات سنتی، به احتمال بیشتری عقاید ملحدانه دارند. این افراد نگرش آسان گیرتری درباره رفتار جنسی دارند.
وراثت در برابر محیط
پژوهش ها مبنای ارثی نیرومندی را برای عامل شخصیت هیجان خواهی نشان داده است. زاکر من تاثیر عوامل موقعیتی یا محیطی را نیز تشخیص داد. یکی از این عوامل، هیجان خواهی والدین است. فرزندان اول و تک فرزندان هر دو جنس، از فرزندان مرتبه بعدی هیجان خواه ترند.
منبع: خلاصه ای از نظریه های شخصیت شولتز و فیست ترجمه یحیی سید محمدی
پیمان دوستی
۲۹ اردیبهشت ۹۴
