نظام یادگیری گاتری بر مبنای نظریه ثرندایک و پولف استوار است. گاتری در نظریه مجاورتی ( contiguous) خود ارتباط محرک را با پاسخ تاکید می کند. پالوف اصل تقویت را مهم می داند و گاتری تقویت را مردود می شمارد و اصل مجاورت را اساس یادگیری و ارتباط محرک و پاسخ قرار می دهد.
اعمال و حرکات
به عقیده گاتری رفتار از ترکیب پیچیده حرکتهای خاص به وجود می آید و آنچه را که پاسخ می نامند، وی عمل (act) می نامد. گاتری عمل را امری انتزاعی می داند، زیرا وجود خارجی ندارد. فعالیتی که موش برای فشار بر اهرم انجام می دهد را گاتری حرکت می نامد که نتیجه این حرکت ها عمل می شود.
هر حرکت یا هر دسته از حرکاتی که به عملی منجر می شوند، محرکهای خاصی هستند که باید به طور جداگانه شرطی و آموخته شوند.
یک بار آموختن
به عقیده او یادگیری امری است مبتنی بر اصل همه یا هیچ که ضمن آزمایش و تجربه به دست می آید و به کوششهای بعدی نیازی ندارد. هروقت حرکتی پدید می آید پاسخ در همان بار نخست آموخته می شود و نسبت به محرکهای موجود شرطی می گردد.
گاتری در مورد تمرین عقیده دارد که هر قدر در زمینه رفتار خاصی با پاسخهای بیشتری آشنا باشیم، در موقعیت های مشابه به آن ورزیدگی و مهارت زیادتری را پیدا می کنیم.
واپس آیندی
انسان بر پایه اصل همه یا هیچ، همواره واپسین یا آخرین حرکت و عمل را در پاسخ به محرک خاصی می آموزد. بنا به اصل واپس آیندی یادگیری توقف ناپذیر است، زیرا زمانی فرد از آموختن باز می ایستد که محرکی وجود ندارد. در هر موقعیتی که محرکی موجود باشد، آخرین حرکتی که موجب تسکین آن می گردد آموخته می شود.
خلاصه ای از برداشتهای یادگیری گاتری
۱-توانایی: گاتری رشد طبیعی یا به اصطلاح رسش و تفاوت های فردی را در یادگیری مهم و کارساز می شمارد.
۲-تمرین: یادگیری بر اثر تکرار پیشرفت می کند.
۳-انگیزش: پاداش فقط یک اصل ثانوی به شمار می آید و فقظ از تضعیف پاسخ جلوگیری می کند.
۴-ادراک: ادراک زمانی حاصل می شود که بر اساس واکنش های شرطی انتظار و آمادگی استوار باشد و با اصول تداعی تناقضی نداشته باشد.
۵- انتقال: پاسخ ها در برابر انواع محرکهای مجاور شرطی می شوند. گاتری امکان انتقال یادگیری را مردود می شمارد.
۶-فراموشی: به عقیده گاتری همه فراموشیها از یادگیری پاسخهای تازه ناشی می شوند که جانشین پاسخهای پیشین می گردند.
گاتری اساس یادگیری و عادت را در شرطی کردن یا وابستگی محرک به پاسخ می داند.
آموزش خصوصی و عمومی
گاتری معتقد است که، برای ما اندیشیدن به اعمال آن قدر عادی و طبیعی است که تجربه های دردناک و پر رنجی را که در کسب عادتهای بیشمار بر خود هموار کرده ایم به یاد نمی آوریم. در نتیجه غالبا کودکان را با دستورهای کلی آموزش می دهیم و راههای عملی خاص آنها را فراموش می کنیم.
به جای دستورهای کلی با دستور های خاص می توان هر نوع عادتی را در کودک ایجاد کرد. نخستین گام در امر آموزش تجزیه و تحلیل مطالب آموختنی است. هر تکلیفی را به کوچکترین جز یا واحد آن تقسیم کنید، سپس اجزا را آموزش دهید.
گاتری با توجه به اینکه هرچه انجام می شود آموخته هم می شود، تاکید می کند که یادگیری با یک بار تجربه حاصل می گردد.
پاسخ باید مانند پرسش روشن و مشخص باشد و پاسخ مطلوب به طور صریح و کامل از شاگردان خواسته شود.
چگونه باید درس را پایان داد
بر طبق اصل واپس آیندی، شایسته ترین تدریس آن است که معلم درسی را، بی آنکه شاگرد پاسخ درست و مطلوب را به دست آورده باشد، رها نکند. باید مراقب بود، آخرین پاسخ شاگردان پاسخ درست و مطلوبی باشد. هرگز هنگام آموختن به شاگرد اجازه ندهید که با پاسخ نادرست و نتیجه مبهم صحنه یادگیری را ترک کند. همیشه بکوشید که آخرین پاسخ برایش پاسخی درست و مطلوب باشد.
آموختن و انجام دادن
انجام دادن هرکاری همراه با یادگرفتن آن است. جنبه منفی یا بیهوده یادگیری زمانی پدید می آید که شاگردان مشغول انجام دادن فعالیت معینی باشند، ولی ما آنان را در جریان محرکهای دیگری قرار دهیم. معلم باید در کلاس آمادگی و نظم و ترتیب لازم را برقرار کند. وقتی اختیار کلاس از دست او بیرون است و نمی تواند رفتار مطلوب را به وجود آورد از تدریس خودداری نماید.
منبع: خلاصه ای از نظریه های یادگیری السون و هرگنهان ترجمه علی اکبر سیف
پیمان دوستی
۱۷ شهریور ۱۳۹۴
