(( انسان، آزاد به دنیا می آید، اما همه جا در زنجیر است))
روسو با لاک همداستان بود که کودکان با بزرگسالان متفاوت هستند. اما روسو معتقد بود کودکان ظرف خالی یا لوح سفید نیستند. بلکه شیوه های احساس و تفکر خاص خود را دارند زیرا کودکان مطابق با طرح طبیعت رشد می کنند. او برای به وجود آوردن یک فرد سالم به هیچ وجه نیروهای محیط، بویژه محیط اجتماعی اعتقاد نداشت. به جای آنکه برای آموزش شیوه های درست فکر کردن به کودکان شتاب کنیم، باید به آنان فرصت دهیم تا قابلیت های خودشان را به کمال برسانند. باور او در مورد طرح زمینه طبیعی برای رشد سالم، سنت رشد گرایی را در روان شناسی به وجود آورد. طغیان روسو بر ضد جامعه از زندگی شخصی او نشات گرفت.
انسان ها طبیعتا خوب هستند و می توانند بر اساس احساسات خود انگیزشان با خوشبختی زندگی کنند اما نیروهای اجتماعی آنها را به بند می کشند. امیل، کتاب مهم روسو درباره رشد و تعلیم و تربیت کودک است. روسو نظام فئودالی و کلیسا را مورد اعتراض قرار می داد.
نظریه روسو درباره رشد
رشد کودک طی چهار مرحله اصلی به پیش می رود.
مرحله یک: نوباوگی (infancy) تولد تا حدود دو سالگی. جهان را مستقیما از طریق حواسشان تجربه می کنند. از اندیشه ها یا منطق هیچ نمی دانند و تنها لذت و درد را تجربه می کنند. ما با وسواس اشتباهات آنها را اصلاح مي كنيم اگر چه كودكان به مرور زمان تكلم خود را اصلاح خواهند كرد.
مرحله دو: کودکی (childhood) از دو تا دوازده سالگی. استقلال جديدي به دست مي آورند، مي توانند حرف بزنند، خودشان غذا بخورند، به اطراف بدوند، صاحب نوعي استدلال می شوند. تفكر آنها هنوز تجسمي و حسي می باشد.
مرحله سه : اواخر کودکی، از حدود ۱۲ تا ۱۵ سالگی . انتقال بين كودكي و نوجواني، قدرت جسماني بيشتر، در حوزه شناخت پيشرفت پيدا مي كنند. هنوز قادر به تفكر محض در مسائل نظري و موضوعات كلامي نيستند. كودكان پيش اجتماعي اند، يعني به آنچه براي خود لازم و مفيد است توجه مي كنند. از کارکردن با اشیا فیزیکی لذت می برند و از طبیعت یاد می گیرند و دنیای کتاب و جامعه، برای آنان بیگانه است.
مرحله چهارم: نوجوانی. با بلوغ به موجود اجتماعي تبديل مي شود. نوجواني تولد ديگر را تجربه مي كند. وضعيت جسماني تغيير و تغييرات احساسي از درون آغاز مي شود. تغيير خلق، عصباني شدن مكرر، آشوب هاي ذهني پيوسته، در حضور جنس مخالف از خجالت سرخ، از احساسات جنسي آگاه مي شود. خود كفا نيست و جذب ديگران مي شود. مي تواند به مفاهيم انتزاعي بپردازد.
به عقیده روسو این مراحل بر اساس برنامه طبیعت با توالی ثابت روی می دهند.
روش تربیتی روسو
كودكان به هيچ وجه به راهنمايي بزرگسالان نياز ندارند. همچنان نبايد اجازه داد تا كودكان نظرشان را بر ما تحميل كنند. فقط زماني چيزي را براي كودك مهيا كنيد كه كودك تمايل ذاتي به داشتن آن شي داشته باشد ولي هرگز اجازه ندهيد كه شما را به هوس خود وادار كند.
هرگز كودك را به كاري وادار يا رفتارهاي او را اصلاح نكنيد. چنين اعمالي موجب ترس و اضطراب كودكان مي شود.
وقتي از كودكان بخواهيد چيزهايي را ياد بگيرند كه فراتر از توان آنهاست تنبل و بي انگيزه مي شوند.
جامعه با چنان سرعتي تغيير مي كند كه واقعا نمي توان پيش بيني كرد چه دانشي براي آينده كودك مفيد خواهد بود. وسواس ما درباره آينده بزرگترين دامهاست، يعني اينكه با عجله چيزي به كودكانمان بياموزيم كه تصور كنيم سودمند خواهد بود. عجله نكنيم و به كودكان فرصت دهيم تا به شيوه هايي كه براي آنان طبيعي است خودشان آنچه را بايد فرا بگيرند.
رشد بر اساس برنامه زماني زيستي و به گونه اي درونزاد پيش مي رود كه آن را رسش زيستي مي نامند. كودكان بايد به دور از تاثيرات مخرب جامعه فكر كنند و بنابراين روسو اعلام كرد كه خواست طبيعت اين است كه كودكان جدا از اجتماع زندگي كنند حتي اگر اين اجتماع بيشتر بداند. بزرگسالان كودكان را برده مقررات اجتماعي مي كنند. روسو بر تفكر مستقل اهميت قائل است و معتقد است كودكان مي توانند راه خود را در اجتماع پيدا كنند.
منبع: خلاصه ای از نظریه های رشد کرین و روان شناسی رشد لورا برک
پیمان دوستی
۱۷ فروردین ۱۳۹۴
